قرآن مجید
بنا بنقل مفسرین و مورخین عامه و خاصه آیات زیادی (بیش از سیصد آیه)
در باره ولایت علی(ع) و فضائل و مناقب آن حضرت در قرآن کریم آمده است. به عنوان قطره ای از دریای بی کران قرآن در مورد امام علی(ع)
خداوند ایشان را اینگونه وصف می کند:
آیه 8 از سوره تکاثر : ثم لتسألن یومئذ عن النعیم؛ آنگاه در آنروز از
نعمتها پرسیده شوند.
ابو نعیم و حاکم حسکانی بسند خود از حضرت صادق(ع) نقل
کرده اند که فرمود مقصود از نعیم در این آیه ولایت امیر المؤمنین و ما اهل بیت است
که از آن پرسیده خواهد شد.
پیامبر اکرم (ص)
بیهقی
یکی از دانشمندان نامی اهل سنّت چنین روایت نموده که پیامبر اکرم(ص)
فرمود:«هر کسی دوست دارد به علم و دانش آدم(ع) بنگرد و مقام تقوا و
خودنگهداری نوح(ع) را مشاهده نماید و بردباری ابراهیم(ع) را
نظاره کند و به عبادت موسی(ع) پی ببرد باید به علی بن ابی طالب(علیه
السلام) نظر بیندازد.»
امام علی(ع) از دیدگاه دانشمندان اهل
سنت
احمد بن حنبل (پیشوای مذهب حنبلی)
او می گوید: آن همه فضیلتها که برای علی بن ابی طالب بوده و نقل شده برای
هیچ یک از اصحاب رسول خدا نبوده است.
محمد بن ادریس (پیشوای مذهب شافعی)
«دوستی علی سپر آتش دوزخ است؛ او امام انسانها و پریان است؛ او در
حقیقت جانشین مصطفی و تقسیم کننده بهشت و دوزخ است.»
ابن ابی الحدید (شارح نهج البلاغه و
دانشمند معتزلی مذهب)
چه بگویم دربارۀ مردی که دشمنانش به فضایل و مناقب وی اعتراف می کنند
و هرگز برای آنان مقدور نشد که مناقبش را انکار نموده و فضایلش را بپوشانند!
فخر رازی (دانشمند و مفسّر معروف اهل
سنّت)
پس از بیان رأی امام علی در خصوص مسأله
جهر "بسم ا..." ، این عبارت قابل تأمل را نقل می کند:
هر کس در دین خود، علی بن ابی طالب را پیشوای خود قرار دهد،
همانا رستگار شده است؛ زیرا پیامبر(ص) فرمود: «خداوندا!
علی هرگونه باشد، حق را بر محور وجودش بچرخان.»
نظر دانشمندان غیر مسلمان درباره امیرالمومنین(ع)
جرجی زیدان
این نویسنده و دانشمند مسیحی عرب می گوید: اگر بگویم مسیح از علی(ع) بالاتر
است عقلم اجازه نمی دهد، و اگر بگویم علی(ع) از مسیح بالاتر است دینم
اجازه نمی دهد.
شبِلی شُمیّل
این دانشمند که اصالتا مسیحی بوده است و در عین حال، به عنوان یکی از
پیشتازان مکتب مادی گری محسوب می شود، در باره
امام علی(ع) چنین می نگارد:
"پیشوا علیّ ابن ابی طالب، بزرگِ بزرگان، یگانه نسخه ای است که نه شرق و نه
غرب، نه در گذشته و نه در امروز، صورتی مطابق این نسخه ندیده است".
جورج جرداق مسیحی محقق سرشناس در حوزه اسلام، نویسنده، شاعر و نمایشنامه
نویس:
آری! نام علی (ع) در تاریخ اسلام انگیزه آرزوهای هر ستمدیده ای است و فریادی است
که از گلوی هر مظلومی بر می خیزد تا آنجا که نام علی (ع) مرادف نهضت و اصطلاحات
شده است.
از نقطه آسانی کار هیچ چیز را نمی توان یافت که در اعلامیه حقوق بشر که سازمان ملل
متحد آن را انتشار داده وجود داشته و فرزند ابوطالب در قانونش آن را فرو گذار کرده
باشد بلکه در قانون او چیزهائی خواهید یافت که به مراتب برتر و افزون تر است.
علی (ع) دریای مواجی است که سراسر هستی را فرا گرفته اما از قطره اشک یتیمی طوفانی
می شود.
جبران خلیل جبران فیلسوف و شاعر بزرگ مسیحی لبنان می گوید:
به عقیده من پسر ابوطالب اولین قدیسی است که با روح کلی ملازم شده و با او همنشینی
ها داشته است، و آهنگهای ابدیت را از روح کلی شنیده و در گوش قومی که از این گونه
نغمه ها نشنیده بودند. منعکس ساخته است. هر کس از او خوشش آید بر فطرت توحید است و
هر کس که با او دشمن است از انباء جاهلیت است.
پسر ابوطالب شهید راه عظمت خود شد، در حالتی از دنیا گذشت که نماز را بر زبان داشت
و قلبش از شوق لقای پروردگار سرشار بوده، اعراب حقیقت مقام و موقعیت آن حضرت را
نشناختند تا آن زمان که مردانی از ایران ظهور کردند که گوهر را از سنگریزه تشخیص
دادند.
امام
علی(ع) از دیدگاه بزرگترین مخالفش معاویة
بن ابی سفیان (لعن ا...علیه)
روزی معاویه به وزیر و مشاورش (عمرو بن عاص) گفت: «به خدا
سوگند من حتماً میدانم که اگر علی(ع) را بکشم، مستحق آتش دوزخ خواهم شد و چنانچه
او مرا در این جنگ (صفین) بکشد، باز هم من در آتش خواهم بود! "عمرو بن
عاص" پرسید: پس چرا با علی میجنگی؟ معاویه گفت: «پادشاهی ناز است!!»