قرآن مجید
بنا بنقل مفسرین و مورخین عامه و خاصه آیات زیادی (بیش از سیصد آیه) در باره ولایت علی(ع) و فضائل و مناقب آن حضرت در قرآن کریم آمده است. به عنوان قطره ای از دریای بی کران قرآن در مورد امام علی(ع) خداوند ایشان را اینگونه وصف می کند[1]:
آیه 8 از سوره تکاثر : ثم لتسألن یومئذ عن النعیم؛ آنگاه در آنروز از
نعمتها پرسیده شوند.
ابو نعیم و حاکم حسکانی بسند خود از حضرت صادق(ع) نقل
کرده اند که فرمود مقصود از نعیم در این آیه ولایت امیر المؤمنین و ما اهل بیت است
که از آن پرسیده خواهد شد.[2]
پیامبر اکرم (ص)
بیهقی یکی از دانشمندان نامی اهل سنّت چنین روایت نموده که پیامبر اکرم(ص) فرمود:«هر کسی دوست دارد به علم و دانش آدم(ع) بنگرد و مقام تقوا و خودنگهداری نوح(ع) را مشاهده نماید و بردباری ابراهیم(ع) را نظاره کند و به عبادت موسی(ع) پی ببرد باید به علی بن ابی طالب(علیه السلام) نظر بیندازد[3].»
امام علی(ع) از دیدگاه دانشمندان اهل
سنت
احمد بن حنبل (پیشوای مذهب حنبلی)
او می گوید: آن همه فضیلتها که برای علی بن ابی طالب بوده و نقل شده برای
هیچ یک از اصحاب رسول خدا نبوده است. [4]
محمد بن ادریس (پیشوای مذهب شافعی)
«دوستی علی سپر آتش دوزخ است؛ او امام انسانها و پریان است؛ او در حقیقت جانشین مصطفی و تقسیم کننده بهشت و دوزخ است.»[5]
ابن ابی الحدید (شارح نهج البلاغه و دانشمند معتزلی مذهب)
چه بگویم دربارۀ مردی که دشمنانش به فضایل و مناقب وی اعتراف می کنند و هرگز برای آنان مقدور نشد که مناقبش را انکار نموده و فضایلش را بپوشانند![6]
فخر رازی (دانشمند و مفسّر معروف اهل سنّت)
پس از بیان رأی امام علی در خصوص مسأله
جهر "بسم ا..." ، این عبارت قابل تأمل را نقل می کند:
هر کس در دین خود، علی بن ابی طالب را پیشوای خود قرار دهد،
همانا رستگار شده است؛ زیرا پیامبر(ص) فرمود: «خداوندا!
علی هرگونه باشد، حق را بر محور وجودش بچرخان[7].»
نظر دانشمندان غیر مسلمان درباره امیرالمومنین(ع)
جرجی زیدان
این نویسنده و دانشمند مسیحی عرب می گوید: اگر بگویم مسیح از علی(ع) بالاتر است عقلم اجازه نمی دهد، و اگر بگویم علی(ع) از مسیح بالاتر است دینم اجازه نمی دهد.[8]
شبِلی شُمیّل
این دانشمند که اصالتا مسیحی بوده است و در عین حال، به عنوان یکی از
پیشتازان مکتب مادی گری محسوب می شود، در باره
امام علی(ع) چنین می نگارد:
"پیشوا علیّ ابن ابی طالب، بزرگِ بزرگان، یگانه نسخه ای است که نه شرق و نه
غرب، نه در گذشته و نه در امروز، صورتی مطابق این نسخه ندیده است".[9]
جورج جرداق مسیحی محقق سرشناس در حوزه اسلام، نویسنده، شاعر و نمایشنامه
نویس:
آری! نام علی (ع) در تاریخ اسلام انگیزه آرزوهای هر ستمدیده ای است و فریادی است
که از گلوی هر مظلومی بر می خیزد تا آنجا که نام علی (ع) مرادف نهضت و اصطلاحات
شده است.
از نقطه آسانی کار هیچ چیز را نمی توان یافت که در اعلامیه حقوق بشر که سازمان ملل
متحد آن را انتشار داده وجود داشته و فرزند ابوطالب در قانونش آن را فرو گذار کرده
باشد بلکه در قانون او چیزهائی خواهید یافت که به مراتب برتر و افزون تر است.
علی (ع) دریای مواجی است که سراسر هستی را فرا گرفته اما از قطره اشک یتیمی طوفانی
می شود.
جبران خلیل جبران فیلسوف و شاعر بزرگ مسیحی لبنان می گوید:
به عقیده من پسر ابوطالب اولین قدیسی است که با روح کلی ملازم شده و با او همنشینی
ها داشته است، و آهنگهای ابدیت را از روح کلی شنیده و در گوش قومی که از این گونه
نغمه ها نشنیده بودند. منعکس ساخته است. هر کس از او خوشش آید بر فطرت توحید است و
هر کس که با او دشمن است از انباء جاهلیت است.
پسر ابوطالب شهید راه عظمت خود شد، در حالتی از دنیا گذشت که نماز را بر زبان داشت
و قلبش از شوق لقای پروردگار سرشار بوده، اعراب حقیقت مقام و موقعیت آن حضرت را
نشناختند تا آن زمان که مردانی از ایران ظهور کردند که گوهر را از سنگریزه تشخیص
دادند.[10]
امام
علی(ع) از دیدگاه بزرگترین مخالفش معاویة
بن ابی سفیان (لعن ا...علیه)
روزی معاویه به وزیر و مشاورش (عمرو بن عاص) گفت: «به خدا
سوگند من حتماً می‌دانم که اگر علی(ع) را بکشم، مستحق آتش دوزخ خواهم شد و چنانچه
او مرا در این جنگ (صفین) بکشد، باز هم من در آتش خواهم بود! "عمرو بن
عاص" پرسید: پس چرا با علی می‌جنگی؟ معاویه گفت: «پادشاهی ناز است!!»[11]
[2] غایة المرام باب 48 ـ شواهد التنزیل جلد 2 ص 368
[3] به نقل از شیخ طوسی، امالی، قم، دارالثقافه، 1416، ص 416، مجلس 14، دیلمی، ارشادالقلوب، انتشارات شریف رضی، 1412 ه.ق، ج 2، ص 363؛ علامه حلّی، شرح تجرید الاعتقاد، جامعه مدرسین قم، ص 221
[4] المراجعات، سید عبدالحسین شرف الدین، چاپ سوم، ص 218.
[5] دیوان شافعی، چاپ مصر، ص 32.
[6] شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج 1، ص16.
[7] تفسیر الکبیر، محمد بن عمر فخر الرازی، چاپ مصر، قاهره، 1357 ق، ج 1، ص 111.
[8] سراج ، محمد ابراهیم ، امام علی علیه السلام خورشید بی غروب ، ص 325
[9] کتاب الإمام علی، صوت العدالة الإنسانیة
[10] www.erfan.irپایگاه اطلاع رسانی حاج شیخ حسین انصاریان -
[11] بحار الانوار، علامه مجلسی، ج 33، ص 50.
